មគ្គអរិយសច្ចៈ

អត្ថន័យៈ ផ្លូវកណ្តាល.ផ្លូវនាំឲ្យផុតទុក្ខ.ផ្លូវនិពា្វន
រដ្ឋមគ្គ
អត្ថន័យៈ
1. សម្មាទិដ្ឋ
អត្ថន័យៈ ការយល់ត្រូវ. (Comprehansion) យល់ឃើញពិត.ពេញចិត្ត និង យល់ព្រមប្រតិបត្តិ តាមផ្លូវត្រូវដើម្បីបំបាត់នូវអវិជ្ជា
ឥណ្ហា
អត្ថន័យៈ ជាតិទុក្ខ=ទុក្ខព្រោះមានកំណើត
ព្យាភិទុក្ខ=ទុក្ខព្រោះមានជម្ងឺផ្សេងៗមកបៀតបៀន
ជរាទុក្ខ=ទុក្ខព្រោះចាស់គ្រាំគ្រាទ្រុឌទ្រោម
មរណៈទុក្ខ=ទុក្ខព្រោះស្លាប់ (ការចុកចាប់រឺពិបាកខ្លាំងនៅពេលស្លាប់)
2. សម្មាសង្កប្ប=ការត្រិះរិះត្រូវ.(Right thinking)ត្រិះរិះក្នុងការមិនព្យាបាទមិនបៀតបៀន
ចំពោះមនុស្សសត្វទូទៅ។ការត្រិះរិះត្រូវនាំអោយជួបប្រទះផលល្អនិងសេចក្តីសុខចំរើន។
3. សម្មាវាចា=វាចាត្រឹមត្រូវ (Right Speak)វៀនចាកវគីទុច្ចរិត4៖
1. មុសាវាទ (ពាក្យមិនពិត)
2. បិសុនាវាទ (ពាក្យស៊កសៀតតិះដៀលដៀមដាម)
3. ជរុសវាទ (ពាក្យជេរប្រទេចតិះដៀលដៀមដាម)
4. សម្ចប្បលាវាទ (ពាក្យផ្តេសផ្តាស ឡេះឡោះកំប្លែងសើចលេងឥតប្រយោជន៏
4. សម្មាកម្មមន្ត=ការងារត្រឹមត្រូវ (Right Action)
ប្រព្រឹត្តល្អ=វៀរចាកកាយទុច្ចរិត
1. បាណា (ការសម្លាប់សត្វមានជីវិត)
2. អទិន្នា=(ការលួចទ្រព្យអ្នកដទៃ)
3. កាមេ=(ការប្រព្រឹត្តលួចប្រពន្ធ កូនគេខុសច្បាប់
5. សម្មាអាជីវ=ការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ,ត្រឹមត្រូវ (Right life)
វៀរចាកការចិញ្ចឹមជីវិតខុសគន្លងធម៌ដូចជាលួចប្លន់បោកទ្រព្យសម្បត្តិ ធ្វើជំនួញទុច្ចរិត។

6. សម្មាវាយាម=ការព្យាយាមត្រូវ (Right effort)
ព្យាយាមខាងផ្លូវចិត្តគំនិត ការពារមិនអោយមានបាបអកុសល ឬនៅសៅហ្មងកើតឡើងក្នុងសន្តានចិត្ត។ព្យាយាមខាងផ្លូវកាយ ព្យាយាមធ្វើ និងរក្សាអំពើល្អគ្រប់បែបយ៉ាង។
7. សម្មាសតិ=សតិត្រឹមត្រូវ(Right attention)
ការនឹករលឹកឃើញ និង ដឹងខ្លួនជានិច្ច ឃ្លាំមើលភ្នែក ត្រចៀកអណ្តាត ច្រមុះ កាយ ទទួលអារម្មណ៌ អាក្រក់បាន។
8. សម្មាសមាធិ=ការធ្វើសម្មាធិត្រឹមត្រូវ(Right concatration)
ចំរើនឈាន ទាវដា តំកល់ចិត្តឲ្យដឹង មិនឲ្យដើរវាយអណ្តែតអណ្តូង តាំងចិត្តឲ្យស៊ប់ជានិច្ចក្នុងអារម្មណ៌តែឯង។
អដ្ឋមគ្គ
1. សីលទាន
- សម្មាវាចា
- សម្មាកម្មមន្ត
- សម្មាអាជីវ
2. សមាធិ
- សមាវាយាម
- សម្មាសតិ
- សម្មាសមាធិ
3. បញ្ញា
- សម្មាសង្កប្ប
- សម្មាទិដ្ឋិ
ដកស្រង់ចេញពី៖ សៀវភៅវប្បធម៌-អរិយធម៌ខ្មែរ ថ្នាក់បញ្ចប់របស់ អ្នកស្រី ត្រឹង ងា

ស្រុកនៅខេត្តកណ្តាល
ដង្កោ (អង្គស្នូល) កៀនស្វាយ (គគីរ) ស្រ្អាង (ព្រែកកុយ) ខ្សាច់កណ្តាល (ព្រែកតាមាន់) លើកដែក (ព្រែកដាច់) កោះធំ (ព្រែកថ្មី) មុខកំពូល (ព្រែកអញ្ចាញ) កណ្តាលស្ទឹង (កំពង់កន្ទួត) ល្វាឯម (ទឹកឃ្លាំង) ពញា(កំពង់លួង)
ស្រុកនៅខេត្តកំពត
កំពត (កំពត) ឈូក (ឈូក) ព្រៃនុប កំពង់ត្រាច (កំពង់ត្រាច) បន្ទាយមាស
ស្រុកនៅខេត្តតាកែវ
បាទី (ចំបក់) ទ្រាំង (ព្រែកសណ្តែក) ត្រាំកក់ (អង្គតាសោម) គីរីវង់ (កំពង់ជាយ) កោះអណ្តែក (រមីញ) សំរោងយោង (ដើមរកា) ព្រែកឡាស (ព្រៃល្វា)
ស្រុកនៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ
សំរោងទង (ព្រែកផ្តៅ) គងពិសី (ស្រង់) ភ្នំស្រួច (ត្រពាំងក្រឡឹង) ឧត្តង្គ (បាក់គង) ថ្តង (អំពាង) បាកាន (ផ្សារក្រោម) ភ្នំក្រវ៉ាញ (លាច) ក្រគរ (អន្លង់ត្នោត)
ស្រុកនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
បរិបូណ៌ (ពន្លៃ) រលាប្អៀរ (កំពង់ឆ្នាំង) កំពង់លែង (កំពង់ហូរ) កំពង់ត្រឡាច (កំពង់ត្រឡាច) កំពង់ផុស (ស្តុកអាចម៌រមាស) ជលគីរី (ព្រៃគ្រី)
ស្រុកនៅខេត្តសៀមរាប
សៀមរាប (ពោធ៏បន្ទាយ) នីក្រែង (កំពង់ក្តី) សូត្រនិគម (រលួស) ពួក (ពួក)
ស្រុកនៅខេត្តបាត់ដំបង
បាត់ដំបង (បាត់ដំបង) ទឺកផេ (ព្រះនេត្រព្រះ) សង្កែ (ស្វាយប៉ោ) មង្គលបូរី (ឬស្សីស្រុក) មោងឬស្សី (គារ) សិរីសោភណ្ឌ័ (កំពង់ស្វាយ) ប៉ៃលិន (ប៉ៃលិន)
ស្រុកនៅខេត្តកំពង់ធំ
កំពង់ស្វាយ (កំពង់ធំ) សណ្ដាន់ (កំពង់ត្របែក) រវៀង (វៀង) ស្ទោង (កំពង់ចិន) សន្ទុក (តាំងក្រសាំង) បារាយ (បារាយ)
ស្រុកនៅខេត្តកំពង់ចាម
កំពង់សៀម (កំពង់ចាម) កងមាស (ពាមនីកង) កោះសុបិន (នីហែ) ព្រៃឈរ (ព្រៃឈរ) ជើងព្រៃ (ស្រម៉រ) ស្ទឹងត្រង់ (ព្រៃកក់) ត្បូងឃ្មុំ (សួង) ក្រូចឆ្មារ (ក្រូចឆ្មារ) មេមត់ (មេមត់) ស្រីសន្ធរ (ព្រែកពោធិ៍)
ស្រុកនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង
ស្ទឹងត្រែង (ស្ទឹងត្រែង) សៀមប៉ាង (សៀមប៉ាង) ថាឡាបូរិវ៉ាត (ឡាទូវីរ៉ាត់) សៀមបូក (សៀមបូក)

ស្រុកនៅខេត្តមណ្ឌលគីរី
កោះញែក (កោះញែក) ច្បារ (ច្បារ) អូរាំង (អូរាំង)

ស្រុកនៅខេត្តស្វាយរៀង
ស្វាយរៀង (ស្វាយរៀង) ស្វាយទាប (នីពូ) រំដួល (កំពង់ចក) រមាសហែក (កំពង់ត្រាច)
ស្រុកនៅខេត្តព្រៃវែង
ពាមរណ៏ (ពាមរណ៏) កំចាយមារ (ផោ) ពារាំង (ស្នាយពុល) កញ្ចៀច (កញ្ចៀច) ពាមផោរ (ត្រពាំងស្វាយភ្លោរ) បាភ្នំ (ឈើកាច់) កំពង់ត្របែក (កំពង់ត្របែក) ស៊ីធរកណ្តាល (ព្រែកសណ្តែក)
ស្រុកនៅខេត្តកោះកុង
កោះកុង (កោះកុង) កំពង់សាម (ស្រែអំបិល)
ស្រុកនៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ
អង្គរចុង (អន្លង់វែង) ប្រាសាទរវៀង (ត្រពាំងផ្តៅ) ចុងកាល (ចុងកាល) បន្ទាយឆ្មារ (អំពិល) សំរោង (ប៉ារកុង)
ស្រុកនៅខេត្តព្រះវិហារ
រវៀង (រវៀង) នេទ (នេទ) ដាំក្សាន្ត (ដាំក្សាន្ត)